Ο Βλαστικός Κύκλος του Δέντρου

 

Η Ελιά αρχίζει να παράγει από τον τρίτο χρόνο μετά την φύτευσή της. Σημαντική όμως παραγωγή δίδει μετά τα 6-7 χρόνια της.

 

Το δένδρο αν βρει κατάλληλες συνθήκες, μπορεί να μεγαλώσει πάρα πολύ και να φτάσει σε τεράστιες διαστάσεις. Υπάρχουν δέντρα που η φυλλωσιά τους φθάνει σε 10/δες μέτρα ύψος και διάμετρο, κι άλλα που η περίμετρος του κορμού τους ξεπερνά το 10 μέτρα.

 

Όμως για λόγους πρακτικούς και οικονομικούς τα δένδρα των παραγωγικών ελαιώνων κρατούνται με κλαδέματα σε μεγέθη μικρά ανάλογα με την γονιμότητα και υδατοικανότητα του εδάφους.

Η ελιά ανθίζει νωρίς την άνοιξη και όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν φορτώνεται με εκατομμύρια λευκοπράσινα ανθάκια που φτιάχνουν μικρά τσαμπιά. Όμως από κάθε 100 ανθάκια, μόνο 1-5 θα μας δώσουν καρπούς κατά τον Μάιο - Ιούνιο.

 

Ο Σχηματισμός του Λαδιού

 

Από το τέλος του καλοκαιριού και μετά η Ελιά αρχίζει να πλάθει με μεγάλη υπομονή , μέσα στα εργαστήρια των πολυάριθμων πρασινογάλανων φύλλων της το χρυσοκίτρινο χυμό του λαδιού που στην συνέχεια τον στέλνει να αποθηκευθεί στους πολυάριθμους μικρούς καρπούς της.

Κι η διεργασία αυτή, η δημιουργία του χρυσοπράσινου λαδιού, συνεχίζεται ολόκληρο το Φθινόπωρο και φθάνει μέχρι αργά τον Χειμώνα οπότε οι καρποί ωριμάζουν κι αρχίζουν να συγκομίζονται.

Το άφθονο φως, που σκορπά ο λαμπερός ήλιος της Κρήτης στις άφθονες ηλιόλουστες ημέρες που με απλοχεριά προσφέρει το φθινόπωρο μα κι ο χειμώνας του νησιού, αποτελεί το βασικό υλικό για την σύνθεση του πολύτιμου παρθένου λαδιού που θρέφει τώρα και χιλιάδες χρόνια τους θεούς τους, άρχοντες και τους απλούς ανθρώπους αυτού του νησιού.

 

Οι Καλλιεργητικές Φροντίδες

 

• 
  Πολλαπλασιασμός: Η ελιά πολλαπλασιάζεται με πολλούς τρόπους. Ο πιο παλιός ήταν ο εμβολιασμός άγριας ελιάς με άλλες ποικιλίες. Έτσι δημιουργήθηκαν οι περισσότεροι παραδοσιακοί ελαιώνες της Κρήτης που σήμερα έχουν πολύ ψηλότερα δένδρα. Αργότερα άρχισε να χρησιμοποιείται η μέθοδος με χονδρά μοσχεύματα που αργότερα τελειοποιήθηκε από το Ινστιτούτο ελιάς στα Χανιά και εξελίχθηκε στην μέθοδο με μικρά κομμάτια ξύλου που τουλάχιστο για την ποικιλία Λιανοληά ή Κορωνέϊκη εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σε μεγάλη έκταση. Βέβαια υπάρχει και η μέθοδος που πολ/σμού με υδρονέφωση στο θερμοκήπιο που χρησιμοποιείται για ποικιλίες όπως η Καλαμών που δύσκολα πολ/ζονται με μικρά κομμάτια ξύλου.
• 
  Εδαφοκαλλιέργεια. Η καλ/γεια του εδάφους των ελαιώνων αποτελεί μια φροντίδα που πρέπει να γίνει σωστά και έγκαιρα. Σκοπός της να απαλλάξει έγκαιρα τον ελαιώνα από τα ζιζάνια που κλέβουν από τα δένδρα πολύτιμη υγρασία και θρεπτικά συστατικά.
• 
  Κλαδέματα. Η ελιά για να καρποφορεί ικανοποιητικά στην Κρήτη πρέπει να δέχεται δύο τύπων κλαδέματα. Τα κλαδέματα καρποφορίας και τα κλαδέματα ανανέωσης.
  Τα κλαδέματα καρποφορίας γίνονται κάθε χρόνο, συνήθως κατά την συγκομιδή ή νωρίς την άνοιξη και στοχεύουν να διατηρήσουν το δένδρο παραγωγικό και χαμηλό.
  Τα κλαδέματα ανανέωσης στοχεύουν να επαναφέρουν σε παραγωγική κατάσταση τα γέρικα πολύ ψηλά δένδρα που η παραγωγικότητας τους έχει πέσει πολύ χαμηλά. Η καρατόμηση σε ύψος 80-100 εκ. από το έδαφος αποδείχθηκε μετά από πειράματα του Ινστιτούτου ελιάς Χανίων ότι είναι η απλούστερος και αποτελεσματικός τρόπος ανανέωσης. Με την μέθοδο αυτή ανανεώθηκαν ήδη στην Κρήτη χιλιάδες ελαιώνες τα τελευταία χρόνια.
• 
  Λίπανση. Η λίπανση με κατάλληλα λιπάσματα στο σωστό χρόνο αποτελεί μια άλλη σημαντική φροντίδα η οποία γίνεται από τους Κρήτες παραγωγούς με μεγάλη προσοχή ώστε να αποφεύγονται οι υπερβολικές ποσότητες λιπασμάτων.
• 
  Άρδευση. Η άρδευση των δένδρων, ιδιαίτερα την άνοιξη συντελεί στην αύξηση της παραγωγικότητας του ελαιώνα και στην εξασφάλιση μιας σχετικά σταθερής παραγωγής από χρόνο σε χρόνο. Στην πράξη χρησιμοποιούνται πολλά και διάφορα συστήματα άρδευσης. Κυριότερα απ' αυτά είναι σταλακτήρες, οι μικροσωλήνες και οι μικροεκτοξευτήρες. Καλύτερο και πρακτικότερο απ' όλα θεωρείται το σύστημα των σταλακτήρων.
• 
  Φυτοπροστασία. Οι προσβολές από Λεκάνιο και Δάκο μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές ζημιές και στην ποσότητα και στην ποιότητα της παραγωγής. Σήμερα όμως χάρη στα αποτελέσματα της τοπικής έρευνας, έχουν προσδιοριστεί τρόποι και μέσα που ελέγχουν τις προσβολές αυτές αρκετά αποτελεσματικά και αρκετά οικολογικά με ελάχιστες ποσότητες φαρμάκων. Και ο έλεγχος αυτός αποτελεί ένα από τους βασικότερους παράγοντες της υψηλής ποιότητας του Κρητικού ελαιολάδου.
  Η χρήση ειδικών δακοπαγίδων που μελετάται για τον Δάκο θα δώσει ίσως μια λύση για πλήρη απαλλαγή από τα φάρμακα.
• 
  Συγκομιδή:
  Από τα μέσα του Νοέμβρη μέχρι τον Φλεβάρη οι καρποί της Ελιάς έχουν αποκτήσει πια αρκετό λάδι κι αρχίζουν να συγκομίζονται.
  Η συγκομιδή όμως αποτελεί μια αρκετά δύσκολη αλλά πολύ λεπτή και σημαντική για την ποιότητα ελαιολάδου αφού γίνεται τον χειμώνα με κρύο και γενικά αντίξοες συνθήκες.
  Από τον 5ο αιώνα μέχρι πριν 30-20 χρόνια η συγκομιδή της ελιάς γινόταν με ράβδισμα και συλλογή από το έδαφος.
  Σήμερα η συγκομιδή της Ελιάς στην Κρήτη γίνεται βασικά με ράβδισμα και πτώση του καρπού πάνω σε δίχτυα από λινάτσα ή πλαστικό απ' όπου στην συνέχεια συλλέγεται και τοποθετείται σε σακιά. Το ράβδισμα μέχρι πριν 15 χρόνια γινόταν βασικά με ξύλινα ή πλαστικά ραβδιά που τα χειρίζονται άνδρες ή γυναίκες πάνω και κάτω από το δένδρο.
  Ο τρόπος αυτός που συνεχίζει να χρησιμοποιείται και σήμερα έχει αντικατασταθεί από μικρά ραβδιστικά μηχανήματα που είναι αρκετά ευέλικτα και προσαρμόζονται στο ανώμαλο ανάγλυφο των ελαιώνων της Κρήτης. Τα μηχανήματα αυτά χειρίζονται από ένα δύο ή και τρεις εργάτες και τελικά 2/πλασιάζουν η 3/πλασιάζουν την παραγωγικότητα τους ανά ώρα βοηθώντας έτσι στην συντόμευση της συγκομιδής και στην βελτίωση της ποιότητας του ελαιολάδου.
  Σε μερικές περιοχές η συγκομιδή γίνεται και με φυσική πτώση του καρπού πάνω σε πλαστικά δίκτυα απλωμένα μόνιμα κάτω από τα δένδρα. Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται σε ορεινές περιοχές και σε δένδρα που είναι πάρα πολύ υψηλά, δεν θεωρείται όμως κατάλληλη για να παραχθεί λάδι υψηλής ποιότητας.
  Μετά την συγκομιδή ο καρπός πρέπει να καθαριστεί από τα κλαδιά και τα φύλλα.
  Παλαιότερα ο ’¨ποταμός’¨ αποτελούσε τον κλασσικό τρόπο καθαρισμού του καρπού από τα φύλλα και κλαδιά.
  Σήμερα όμως χρησιμοποιούνται άλλοι τρόποι. Το καθάρισμα με τσουγκράνα ή κοσκινίστρα φαίνεται να είναι πιο ξεκούραστο και πιο αποτελεσματικό.
  Στην συνέχεια ο καρπός αφού καθαριστεί τοποθετείται μέσα σε λινά σακιά με αραιή ύφανση που τοποθετούνται κάτω από τα δένδρα σε μικρές σειρές στο χωράφι μέχρις ότου μεταφερθούν στο ελαιοτριβείο. Έτσι ο καρπός εξασφαλίζει καλές συνθήκες αερισμού και αποφεύγει τις επιβλαβείς ζυμώσεις που αυξάνουν την οξύτητα και υποβαθμίζουν την ποιότητα.